Het schilderij hing aan een muur (dat soort dingen herinner je je dan) en die muur was wit. Het was van een Franse schilder, geen heel bekende, en volgens mij stond ik met mijn rug naar een glazen wand toen ik het schilderij bewonderde. En achter die glazen wand was het gras en het lange tegelpad naar de ingang van het museum. Zo'n soort herinnering. Die plek heb ik niet terug gevonden, lijkt me bij nader inzien ook niet heel waarschijnlijk dat het doek daar zo gehangen heeft, blootgesteld aan het daglicht. En ook niet dat je hem van buitenaf kon bekijken. Toch, zo is het beeld gevormd in mijn hoofd, zo is de herinnering.
Ik wilde eigenlijk het liefste gelijk terugwandelen naar die plek waar ik mezelf toen te snel losgerukt had. Dat zijn fouten die een mens soms maakt. Vaak heeft dat te maken met niet begrijpen wat er aan de hand is, waarom je het gevoel hebt dat je moet blijven, wat dat is. Meestal gecombineerd met een vermoedde druk van buiten (ze wachten op me, ik kan hier toch niet uren blijven staan, wat moet ik ze vertellen, uitleggen straks?).
Toch, dat gevoel is wezenlijk: willen blijven, moeten blijven, het gevoel dat er iets belangrijks aan de gang is, gevoeld, beleefd moet worden.
Dat schilderij, toen, had dat effect. En of het aan het weer lag, iets eenmaligs was, een effect was wat aan leeftijd, een bepaalde omstandigheid gekoppeld was? Of dat het enkel mijn ontvankelijkheid van dat moment was? Het kan, ik wilde daar achter komen.
Ik wilde het eigenlijk vooral opnieuw beleven, het goed maken wat ik toen te kort had gestaan, nu wel daar staan zo lang als nodig was. Maar was het schilderij er? Ik meende me te herinneren dat het tot de vaste, de eigen collectie behoorde van het Kröller Müller, maar of het er nu hing? En of ik het zou herkennen? En of het me dan ook nog iets zou doen? Na negen jaar, onder totaal andere omstandigheden: een grauwe dag in november in plaats van de eerste 30 graden dag in een meimaand, negen jaar eerder.
Het was rustig in het museum. Ik moest even zoeken, me opnieuw oriënteren. De plek waar het de vorige keer gehangen zou hebben was niet te vinden, bestond waarschijnlijk ook niet. Het schilderij was er wel. Het hield me tegen en ik bleef staan. Ik bleef lang staan. Erg lang. Ben tien keer weggelopen en vanuit een ooghoek nog een laatste blik werpend werd ik opnieuw verrast, getroffen door het doek en heb me weer omgedraaid en ben verder gegaan met kijken. Ik werd daar gelukkig van en ik kan het goddank nog steeds niet onder woorden brengen wat dat nou is, in dat schilderij, in mij. Het is er en het was er nog steeds. Dat schilderij en de ervaring. Mooi, erg mooi.
( - - - )
Ik had dat eerder gehad bij de kist van mijn vader, toen we die achterlieten op het grindpad, tussen de bebloesemde takken, in het zonlicht van een prachtige aprildag.
Er zullen bloemen in de perken naast het pad hebben gestaan, het was een bijzonder mooi stukje van de begraafplaats. En ik wilde erbij blijven, bij die kist, bij mijn vader. Ik was niet met hem aan het praten, voorzover ik weet, het was meer de aanwezigheid, dat ik daar, bij die kist, bij mijn vader wilde blijven. Voor hoe lang?
De anderen liepen weg. De plechtigheid was voorbij. Men ging naar de aula voor een kopje koffie en condoleances. En de kist zou zo, of straks, het gebouwtje worden ingereden waar dan kennelijk een hevig vuur moest branden. Dat was het plan, daarvan was ik op de hoogte gesteld.
Maar het was nog niet zover. Wat mij betreft al helemaal niet. Het was niet dat ik me ergens tegen verzette. Hij was dood, daar was geen redden meer aan. Maar ik wilde bij die kist blijven, voor een minuut, twee, drie, misschien vijf. Ik weet echt niet voor hoelang. Het afscheid nemen, het weglopen zou echt wel gebeuren, maar op zijn tijd. En die tijd die was er nog niet, was nog niet daar. Ik ben blijven staan, even, net lang genoeg om afstand te laten onstaan tussen de vertrekkende groep familieleden en mij en de kist. Ik hoefde daar niet alleen te staan, daar ging het niet om. Het was het staan, het stilstaan, het beleven, dat daar meer tijd voor nodig was. Misschien moest er nog wat uitgewisseld worden, maar zoals gezegd, volgens mij was er geen inwendig gesprek gaande tussen mij en mijn overleden vader. Het ging om zien, kijken, staan, stilstaan, horen, ademen, voelen, stilstaan en … net zo lang als dat duurt, als nodig is.
En godbeterehet… ik ben op gegeven moment vertrokken. Te vroeg, achter de anderen aan, om het gat niet te groot te laten worden. Om het niet te erg op te laten vallen. Om godverdegodver niks uit te hoeven leggen.
Dat zijn geen dingen die je goed kan maken, over kan doen.
